تخلیه املاک مشاع یکی از چالشهای حقوقی مهمی است که مالکان این نوع املاک با آن روبهرو میشوند. زمانی که یک ملک بین چند نفر بهصورت مشاع مالکیت دارد، تصمیمگیری درباره تخلیه املاک مشاع نیازمند آگاهی از قوانین و مقررات خاصی است. در برخی موارد، یکی از مالکان ممکن است قصد تخلیه داشته باشد، اما به دلیل مشاع بودن ملک، این فرآیند پیچیدگیهایی به همراه دارد.
اگر شما هم با این مسئله مواجه هستید و به دنبال راهکارهای قانونی برای تخلیه املاک مشاع هستید، همراه گروه املاک نگین باشید تا چالشهای این موضوع را بررسی کرده و بهترین راهحلها را به شما ارائه دهیم.
تعریف قانونی ملک مشاع و مفهوم اشاعه
طبق تعریف قانونی، ملک مشاع ملکی است که بین دو یا چند نفر مشترک باشد، به این وضعیت در اصطلاح حقوقی «اشاعه» میگویند.
معنای اشاعه این است که هر کدام از مالکین در جزء به جزء ملک سهم دارند. به طور مثال زمانی که دو نفر اقدام به خرید یک واحد مسکونی یا تجاری میکنند و یکی از آنها مالک دو دانگ و دیگری چهار دانگ است؛ طبق قانون سهم مالک با دانگ کمتر در تمام آن واحد پخش شده است و قابل تفکیک نیست.
مثال دیگر زمانی است که یک ملک از وارث به ورثه میرسد. در حالی که تمام ورثه از تمام ملک سهم دارند (هرچند فرزند ذکور دو برابر فرزند مونث ارث میبرد و میزان سهم او بیشتر است). اما مرزی برای سهم هر یک مشخص نشده است و کل ملک به صورت مشاع در تملک آنهاست.
در حالت دیگر میتوان به قسمتهای مشترک ساختمانهای تجاری و مسکونی مانند حیاط، پشتبام، راهپله و… اشاره کرد؛ این چنین فضاهایی نیز به صورت مشاع در تملک صاحبان ملک است.
البته این اشاعه به معنای عدم امکان صدور سند رسمی نسبت به سهم هر کدام از شرکا در املاک ثبت شده نیست. بنابراین نسبت به سهم مشاعی هر کدام سند مالکیتی جداگانه با درج سهم مالکانۀ مشاعی شریک صادر میشود.

خلع ید چیست و چه تفاوتی با تخلیه املاک مشاع دارد؟
دعوای خلع ید، دعوایی است که خواستۀ آن رفع تصرف غاصبانه و عدوانی متصرفی است که بدون اذن مالک، بر آن ملک مسلط شده است.
دعوای خلع ید در دو صورت مطرح میشود:
- زمانی که متصرف از ابتدا بدون اذن مالک، ملک را تصرف کرده باشد.
- زمانی که تصرف ابتدا با اذن مالک بوده اما بدون اجازه او ادامه پیدا کند.
چالشهای حقوقی در تخلیه املاک مشاع
در املاک مشاع، دعوای خلع ید زمانی پیش میآید که یکی از مالکین یا مستاجر او بدون اذن سایر مالکین در فضای مشاع عملیاتی انجام دهد؛ مثلا در حیاط یک ساختمان مسکونی قسمتی برای نگهداری مرغ و خروس آماده کند.
حالت دیگر آن است که یکی از مالکین یا مستاجر او، بدون رضایت سایر مالکین بیش از سهم مشاع خود را در اختیار بگیرد. به طور مثال در پارکینگی که سهم مشاع هر واحد فقط به اندازۀ گذاشتن یک خودرو است، دو خودرو قرار بدهد.
حالت دیگر زمانی است که به طور مثال سه شریک که هر کدام دو دانگ مشاعی از مغازهای را مالک هستند، با توافق یکدیگر مغازه را به شخصی اجاره میدهند.
پس از مدتی مستأجر اجارۀ ماهانۀ یکی از سه شریک را پرداخت نمیکند یا برخلاف نوع استفادۀ ذکرشده در قرارداد، از ملک بهرهبرداری میکند. در این شرایط، شریک ناراضی میتواند دعوای خلع یا تخلیه ید مطرح کند.
در رابطه با همین موضوع بخوانید:
چه زمانی میتوان دعوای تخلیه املاک مشاع را مطرح کرد؟
در ملک مشاع، حق هر شریک منتشر در تمام ملک است و همین موضوع باعث شده که هیچ شریکی بدون اذن سایر شرکا حق تصرف در ملک مشاع را نداشته باشد (مواد ۵۸۱ و ۵۸۲ قانون مدنی).
نتیجۀ این اختلاط سهام آن خواهد بود که تخلیۀ سهم هر شریک با خلع ید از تمام ملک ملازمه دارد؛ به همین دلیل است که باید بپذیریم مفاد ماده ۴۳ قانون آیین دادرسی مدنی در مورد خلع ید به معنای اعم است و طرح چنین دعوایی بلامانع است.
مبنای قانونی تخلیه املاک مشاع بر اساس قانون مدنی
بر اساس قانون مدنی ایران:
- هرگونه تصرف در ملک مشاع بدون رضایت تمامی شرکا غیرقانونی است.
- در صورتی که یک یا چند شریک بخواهند ملک را تخلیه کنند، باید با استناد به قوانین حقوقی و از طریق مراجع قضایی اقدام کنند.
- اگر شریکی بیش از سهم خود از ملک استفاده کند، سایر شرکا میتوانند درخواست تخلیه املاک مشاع را مطرح کنند.
راهکارهای قانونی برای تخلیه املاک مشاع بدون دردسر
- ارجاع به مراجع قانونی: بهترین راه برای حل اختلاف در مورد تخلیه املاک مشاع مراجعه به دادگاه و پیگیری حقوقی است.
- توافق میان شرکا: در برخی موارد، مذاکره و توافق میان مالکان مشاعی میتواند از بروز درگیریهای حقوقی جلوگیری کند.
- طرح دعوای خلع ید یا تخلیه ید: اگر یکی از شرکا به طور غیرمجاز از ملک استفاده کند، سایر مالکان میتوانند از طریق دادگاه اقدام کنند.
- استفاده از داوری و میانجیگری: در برخی موارد، ارجاع اختلافات به یک داور یا مشاور حقوقی میتواند فرآیند تخلیه املاک مشاع را سادهتر کند.

در رابطه با همین موضوع بخوانید:
تخلیه املاک مشاع: دعوی خلع ید از ملک مشاع
در املاک مشاع، مشکلات حقوقی زیادی ممکن است پیش بیاید که یکی از مهمترین آنها، دعوی خلع ید و تخلیه املاک مشاع است. این موضوع زمانی مطرح میشود که یکی از شرکا یا اشخاص دیگر، بدون اجازه سایر مالکان، در ملک تصرف کند.
برای طرح دعوی خلع ید علیه متصرف یا متصرفین ملک مشاع، نیازی به حضور تمام مالکین نیست. مثلا اگر یک واحد تجاری دارای چهار مالک باشد، فقط یکی از مالکین میتواند دعوی خلع ید را مطرح کند. این نکته مهم باعث میشود که هر مالک، حتی بدون رضایت دیگر شرکا، بتواند برای تخلیه املاک مشاع اقدام کند.
دعوی خلع ید هم علیه شریک ملک مشاع، هم علیه غیر، قابل طرح است. به عبارت دیگر، چه شریک ملک را تصرف کرده باشد و چه شخصی که هیچ مالکیتی نسبت به ملک ندارد، میتوان دعوی خلع ید را مطرح کرد. همچنین اگر چند نفر ملک مشاعی را تصرف کرده باشند، میتوان علیه برخی یا همهی آنها اقامه دعوا کرد.
سرقفلی و تخلیه املاک مشاع
حق مشاع میتواند روی سرقفلی واحدهای تجاری و مغازه نیز تعریف شود. به این معنا که اگر سرقفلی یک مغازه بین چند مالک مشاعی تقسیم شده باشد، همان قوانین مربوط به املاک مشاع بر آن حاکم خواهد بود.
برای مثال:
«بنده مالک شش دانگ ملکیت یک باب مغازه و سه دانگ سرقفلی آن هستم. سه دانگ دیگر سرقفلی در اختیار مستأجر بوده که اکنون فوت کرده است و ورثه او از این حق استفاده نکرده و در خارج از کشور هستند. اکنون که قصد فروش مغازه را دارم، با این اوصاف خریداری پیدا نمیشود و مایلم هرچه سریعتر تکلیف ملک مشخص شود. آیا دستور فروش حق مشاع نیز در قانون پذیرفته شده است و همانند ملک مشاع امکان دارد یا خیر؟»
در چنین مواردی، برای تخلیه املاک مشاع و تعیین تکلیف سرقفلی، میتوان از طریق دادگاه درخواست فروش یا الزام شرکای مشاعی به تعیین وضعیت حقوقی سرقفلی را مطرح کرد. در صورتی که شرکا همکاری نکنند، دادگاه میتواند با بررسی شرایط، حکم به فروش یا تقسیم سرقفلی دهد.
تصرف عدوانی و تخلیه املاک مشاع
تصرف عدوانی به این معناست که فردی بدون رضایت و بهصورت غیرقانونی، مال غیرمنقولی مانند یک ملک مسکونی یا تجاری را در تصرف خود بگیرد. این عمل خلاف قانون بوده و متصرف عدوانی تحت پیگرد قرار میگیرد.
طبق ماده ۱۵۸ قانون آیین دادرسی مدنی، دعوای تصرف عدوانی زمانی مطرح میشود که شخصی ادعا کند دیگری بدون اجازه، ملکی را از تصرف او خارج کرده است. در این دعوا، دادگاه فقط تصرف سابق خواهان و تصرف لاحق خوانده را بررسی میکند و سند مالکیت اهمیت چندانی ندارد. بنابراین، حتی ممکن است مالک واقعی، به دلیل نداشتن تصرف، در دعوای تصرف عدوانی شکست بخورد.

در رابطه با همین موضوع بخوانید:
تخلیه املاک مشاع در تصرف عدوانی
در تخلیه املاک مشاع، ممکن است یکی از شرکای ملک مشاع یا حتی شخصی غیر از شرکا، بدون اجازه سایر مالکین، ملک را تصرف کند. در این حالت، هر یک از مالکین میتوانند برای تخلیه املاک مشاع و رفع تصرف عدوانی، به دادگاه مراجعه کنند.
مثال: فرض کنید یک ملک تجاری در تهران بهصورت مشاع بین چند نفر مالکیت دارد و یکی از شرکا، بدون جلب رضایت دیگران، آن را اجاره داده است. در این شرایط، سایر مالکان میتوانند برای تخلیه املاک مشاع اقدام کنند.
ارتباط خرید ملک در تهران با تصرف عدوانی
هنگام خرید ملک در تهران، یکی از مسائل مهمی که باید بررسی شود، وضعیت تصرف ملک است. در برخی موارد، ممکن است ملکی که قصد خرید آن را دارید، دچار مشکلات حقوقی مانند تصرف عدوانی یا اختلاف بین مالکین مشاعی باشد. بنابراین، قبل از انجام معامله، باید از وضعیت حقوقی ملک اطمینان حاصل کنید تا بعداً درگیر دعاوی تخلیه و تصرف عدوانی نشوید.
تصرف عدوانی کیفری و تخلیه املاک مشاع
تصرف عدوانی کیفری علاوه بر داشتن جنبه حقوقی، یک جرم محسوب شده و در مواد ۶۹۰ تا ۶۹۶ قانون مجازات اسلامی به آن پرداخته شده است. این نوع تصرف زمانی اتفاق میافتد که فردی بدون اجازه مالک، ملکی را تصرف کند یا از تحویل آن خودداری نماید.
در رابطه با همین موضوع بخوانید:
تخلیه املاک مشاع: تعریف جرم تصرف عدوانی
در قانون، تصرف به معنای استیلای مادی و عرفی انسان بر مال غیرمنقول به قصد استفاده شخصی است. جرم تصرف عدوانی زمانی محقق میشود که شخصی بدون رضایت مالک یا متصرف قانونی، ملکی را در اختیار بگیرد. این جرم در تخلیه املاک مشاع نیز اهمیت دارد، زیرا گاهی یکی از شرکا بدون اجازه دیگران اقدام به تصرف کل ملک میکند.
تخلیه املاک مشاع: عناصر تشکیلدهنده جرم تصرف عدوانی
برای آنکه تصرف عدوانی کیفری شناخته شود، باید دو عنصر اصلی وجود داشته باشد:
عنصر قانونی
- مطابق ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی، تصرف عدوانی جرم است و مجازات دارد.
- تصرف، مزاحمت یا ممانعت از حق در ملک غیر نیز مشمول این ماده میشود.
عنصر مادی
- ایجاد آثار تصرف (مثلاً تغییر قفلها یا نصب تجهیزات)
- تخریب منابع طبیعی و محیط زیست
- عدم همکاری در تخلیه املاک مشاع پس از صدور حکم قانونی
اگر فردی بهصورت عمدی مانع تخلیه املاک مشاع شود یا بدون اجازه دیگر مالکان آن را تصرف کند، مشمول تصرف عدوانی کیفری شده و با مجازات روبهرو خواهد شد

تخلیه املاک مشاع و تصرف عدوانی کیفری
تصرف عدوانی کیفری زمانی رخ میدهد که فردی بدون اجازه مالک یا متصرف قانونی، اقدام به تصرف ملک غیرمنقول متعلق به دیگری کند. این جرم در مواد ۶۹۰ تا ۶۹۶ قانون مجازات اسلامی تعریف شده و شامل تصرف ملک مشاع نیز میشود.
عنصر مادی در جرم تصرف عدوانی
- عمل فیزیکی: هرگونه اقدام به تسلط عرفی و مادی بر مال غیرمنقول، بدون اجازه مالک.
- شرایط و اوضاع و احوال:
- موضوع جرم تصرف مال غیرمنقول متعلق به دیگری است.
- در برخی موارد، تصرف عدوانی اموال منقول نیز ممکن است، اما بیشتر شامل اموال غیرمنقول مانند زمین، مغازه و آپارتمان است.
- عدم رضایت مالک یا ذیحق:
- اگر مالک رضایت داشته باشد، دیگر جرم تصرف عدوانی رخ نمیدهد.
- شاکی باید ثابت کند که ملک قبلاً در تصرف او بوده و بدون رضایت او از تصرفش خارج شده است.
در رابطه با همین موضوع بخوانید:
تخلیه املاک مشاع و دعوای تصرف عدوانی
- دعوای تصرف عدوانی در ملک مشاع فقط از طریق دادگاه حقوقی امکانپذیر است.
- اگر یکی از شرکا مانع تصرف شریک دیگر شود، متصرف عدوانی محسوب شده و شریک دیگر میتواند علیه او دعوی تصرف عدوانی حقوقی اقامه کند.
- در صورتی که ملک مشاع به تعمیر نیاز داشته باشد و یکی از شرکا بدون دلیل موجه با تعمیر آن مخالفت کند، سایر شرکا میتوانند اقدام کنند، و این تصرف عدوانی محسوب نمیشود.
- در آپارتمانهای مشاعی، اداره قسمتهای مشترک در صورت نبود توافق، با رأی اکثریت مالکین (بیش از ۵۰ درصد مساحت اختصاصی) انجام میشود.
در نهایت، در تخلیه املاک مشاع، اگر یکی از شرکا مانع تصرف دیگران شود یا بدون رضایت آنها اقدام به تصرف کند، سایر شرکا میتوانند از طریق دادگاه حقوقی اقدام کنند و در صورت لزوم، از قوانین تصرف عدوانی کیفری نیز برای رسیدگی به موضوع استفاده کنند.

جمع بندی
تخلیه املاک مشاع به معنای درخواست تخلیه و بازپسگیری ملک مشاع از تصرف فردی است که بدون رضایت سایر شرکا آن را تصرف کرده است. در صورتی که یکی از شرکای ملک مشاع، اقدام به تصرف غیرقانونی یا ممانعت از تصرف سایرین کند، سایر شرکا میتوانند دعوی تخلیه املاک مشاع را مطرح کنند.
این دعوی هم به صورت حقوقی و هم از طریق دادگاههای عمومی قابل طرح است. در مورد تخلیه املاک مشاع، لازم است که مالکیت و تصرف قبلی شاکی ثابت شود، چرا که بر اساس قانون، تصرف بدون رضایت مالک یا شرکای قانونی جرم محسوب میشود.
در نهایت، در دعاوی مربوط به تخلیه املاک مشاع، اگر تصرف به دلیل خرابی ملک یا تعمیرات ضروری باشد، شرکای دیگر میتوانند بدون ممانعت از سوی دیگر شرکا اقدام کنند. این اقدام به هیچوجه تصرف عدوانی نخواهد بود و به قانون اجازه میدهد که بدون مشکل حقوق شرکا را رعایت کند.
گروه املاک نگین گام به گام همراه شماست که دچار مشکل و بحران نشوید شما برای دریافت اطلاعات در زمینه حقوقی و ملکی یا خرید و فروش خانه و اجاره و رهن آپارتمان در منطقه یوسف آباد تهران میتوانید به سایت ما مراجعه بفرمایید یا با شماره گیری 92001900-021 از مشاوره های رایگان ما استفاده نمایید
سوالات متداول
۱. منظور از ملک مشاع چیست؟
ملک مشاع، ملکی است که چند نفر در آن شریک هستند و سهم هر شریک به طور مشخص از ملک جدا نشده است.
۲. آیا یکی از مالکان میتواند بدون اجازه دیگران ملک مشاع را تخلیه کند؟
خیر، تخلیه ملک مشاع بدون رضایت سایر شرکا یا حکم قانونی ممکن نیست.
۳. چه زمانی میتوان درخواست تخلیه ملک مشاع را به دادگاه ارائه داد؟
زمانی که یکی از شرکا بدون اجازه سایرین یا برخلاف توافق، ملک را تصرف کرده یا به دیگران اجاره داده باشد، میتوان درخواست تخلیه کرد.
۴. روند قانونی تخلیه ملک مشاع چگونه است؟
ابتدا باید اظهارنامه رسمی به متصرف ارسال شود و در صورت عدم تخلیه، با طرح دعوا در دادگاه حقوقی و اخذ حکم تخلیه اقدام کرد.
۵. آیا همه شرکا باید برای تخلیه ملک مشاع رضایت بدهند؟
بله، اصولاً همه مالکان باید نسبت به تخلیه رضایت داشته باشند یا یکی از شرکا با وکالت از بقیه اقدام کند.
۶. اگر یکی از شرکا ملک مشاع را اجاره دهد، دیگران چه حقی دارند؟
سایر شرکا میتوانند نسبت به اجاره اعتراض کنند و در صورت عدم توافق، از دادگاه درخواست تخلیه ملک را داشته باشند.
۷. مدت زمان تخلیه ملک مشاع بعد از صدور حکم چقدر است؟
پس از صدور حکم قطعی و اجرای آن از طریق اجرای احکام، معمولاً طی چند هفته تخلیه صورت میگیرد.
۸. آیا میتوان سهم خود از ملک مشاع را بدون تخلیه فروخت؟
بله، هر شریک حق دارد سهم خود را بفروشد، حتی اگر ملک در تصرف شریک دیگر یا مستأجر باشد.
سلام اگه یکی از مالکان مشاعی بخواهد ملک رو تخلیه بکنه ولی بقیه راضی نباشن باید چیکار کرد؟
سلام دوست عزیز
اگر یکی از مالکان مشاعی بخواهد ملک را تخلیه کند و بقیه مالکان راضی نباشند، باید از طریق دادگاه درخواست تقسیم ملک یا تخلیه شود. تصمیم نهایی بر اساس حکم قضائی خواهد بود.
من یک ملک مشاع دارم میخواهم یک نفر را بیرون کنم اما چندنفری اعتراض کردند من میتونم اینکتر کنم یا خیر؟
سلام دوست عزیز
در ملک مشاع، برای بیرون کردن یک نفر باید توافق تمامی شرکای مشاع حاصل شود یا از طریق حکم دادگاه اقدام کنید. اعتراض دیگران مانع اقدام شما خواهد بود مگر اینکه حکم قانونی صادر شود.
سلام ممنون از مقاله خوبتون ما یه همسایه ای داریم که به شدت در ملک مشاع اذیتمون میکنه اصلا قوانین رو رعایت نمیکنه باید چیکار کنیم دقیقا
سلام دوست عزیز
در این شرایط میتوانید ابتدا به او تذکر کتبی بدهید؛ اگر بینتیجه بود، از طریق شورای حل اختلاف یا دادگاه حقوقی شکایت رسمی ثبت کنید.