درصد هزینه مسکن یکی از مهم‌ترین شاخص‌هایی است که نشان می‌دهد وضعیت اقتصادی خانوارهای ایرانی تا چه اندازه تحت‌تأثیر نوسانات بازار مسکن قرار دارد. وقتی بیش از نیمی از درآمد ماهانه صرف اجاره یا خرید خانه می‌شود، دیگر نمی‌توان از آرامش اقتصادی یا ثبات مالی صحبت کرد. درصد هزینه مسکن در سال‌های اخیر به‌ویژه در شهرهای بزرگی مثل تهران، به مرز هشدار رسیده و فشار زیادی بر دوش خانواده‌ها گذاشته است. اگر شما هم می‌خواهید بدانید چند درصد از درآمد خانوارها صرف مسکن می‌شود و این رقم چه معنایی برای آینده اقتصاد خانوار دارد، در ادامه همراه گروه املاک نگین باشید تا این موضوع را با نگاهی دقیق‌تر بررسی کنیم.
درصد هزینه مسکن در ایران؛ چند درصد از درآمد خانوارها صرف مسکن می‌شود؟
گزارش رسمی مرکز آمار ایران از وضعیت هزینه‌های خانوار در سال ۱۴۰۲ نشان می‌دهد که هزینه مسکن همچنان بالاترین سهم را در سبد خانوارهای شهری به خود اختصاص می‌دهد.
تهرانی‌ها در صدر جدول هزینه مسکن
بر اساس گزارشی که مرکز آمار ایران در سال جاری منتشر کرده، درصد هزینه مسکن در استان تهران به رقم قابل‌توجه ۵۵.۸ درصد رسیده است. این یعنی بیش از نیمی از هزینه‌های خانوارهای تهرانی صرف تأمین مسکن می‌شود. این رقم، بالاترین درصد هزینه مسکن در میان ۳۱ استان کشور به شمار می‌رود. در مقابل، متوسط این شاخص برای کل کشور در سال ۱۴۰۲ معادل ۴۲.۴ درصد بوده است.
در این گزارش، استان‌های تهران، فارس و البرز بالاتر از میانگین کشوری قرار دارند، در حالی‌که کهگیلویه و بویراحمد با ۱۸.۵ درصد، کمترین سهم هزینه مسکن را در بین استان‌های ایران دارد.
نگاهی به درآمد خانوارها در استان تهران
در گزارشی دیگر از همین مرکز، میانگین درآمد سالانه خانوارهای تهرانی در سال ۱۴۰۲ معادل ۳۸۱ میلیون و ۹۰۰ هزار تومان اعلام شده است؛ رقمی که به‌صورت ماهانه معادل ۳۱ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان است. تهران از این لحاظ نیز رتبه اول را در بین استان‌ها دارد. اما این رقم در مقایسه با نرخ اجاره بها در این شهر، همچنان ناکافی به نظر می‌رسد.
در رابطه با همین موضوع بخوانید:
بررسی میدانی اجاره مسکن در تهران – سال 1404
با استناد به قیمت‌های ثبت‌شده در مناطق مختلف تهران، جدول زیر تصویری واقعی از وضعیت اجاره‌بهای مسکن ارائه می‌دهد:
| محله | متراژ (متر مربع) | قیمت رهن (تومان) | اجاره (تومان) |
|---|---|---|---|
| جردن – بلوار آفریقا | ۱۵۲ | ۱.۵ میلیارد | ۳۰ میلیون |
| سعادت‌آباد – آسمان‌ها | ۸۴ | ۶۰۰ میلیون | ۲۴ میلیون |
| بلوار فردوس – لاله | ۷۵ | ۳۰۰ میلیون | ۱۳ میلیون |
| شریعتی – بهار شیراز | ۷۰ | ۶۰۰ میلیون | — |
| پیروزی – نبرد شمالی | ۵۰ | ۲۰۰ میلیون | ۷ میلیون |
مثال‌های ساده برای مقایسه درآمد و هزینه مسکن در تهران
برای درک بهتر نسبت درآمد خانوار و هزینه‌های مسکن در تهران، به سه مثال عملی توجه کنید:
مثال ۱: آپارتمان ۸۴ متری در منطقه مرفه‌نشین
خانواده‌ای که یک واحد ۸۴ متری در سعادت‌آباد با ۶۰۰ میلیون رهن + ۲۴ میلیون اجاره ماهانه اجاره کند، در یک سال ۲۸۸ میلیون تومان اجاره پرداخت می‌کند. با احتساب ۴۴.۵ درصد نرخ تورم اجاره‌بها، برای تمدید باید ۲۶۷ میلیون تومان به مبلغ رهن اضافه کند؛ یعنی در مجموع ۵۵۵ میلیون تومان پرداخت می‌شود که حدود ۴۵ درصد بیشتر از درآمد سالانه یک خانوار تهرانی است.
مثال ۲: آپارتمان ۷۰ متری با رهن کامل
اگر همان خانواده، آپارتمانی ۷۰ متری در محله‌ای متوسط با ۶۰۰ میلیون تومان رهن کامل اجاره کند، سال بعد باید حدود ۲۶۷ میلیون دیگر به رهن اضافه کند. جمع این مبلغ (۸۶۷ میلیون) معادل ۶۹.۹ درصد از درآمد سالانه خانوار تهرانی خواهد بود.
مثال ۳: آپارتمان کوچک‌تر با اجاره پایین
یک خانواده دیگر، آپارتمانی ۵۰ متری را با ۲۰۰ میلیون رهن + ۷ میلیون اجاره ماهانه اجاره کرده است. پرداخت سالانه اجاره ۸۴ میلیون تومان و مبلغ افزایشی برای تمدید ۸۹ میلیون تومان است؛ در مجموع ۱۷۶ میلیون تومان، یعنی ۴۵.۲ درصد از درآمد متوسط خانوار تهرانی.
هزینه مسکن در استان فارس
بر اساس گزارش مرکز آمار ایران، درصد هزینه مسکن نسبت به کل هزینه‌های خانوار در استان فارس ۴۸.۸ درصد است؛ عددی که پس از تهران، در رتبه دوم بالاترین میزان در کشور قرار دارد و بالاتر از میانگین کشوری (۴۲.۴ درصد) است.
با بررسی نمونه آگهی‌های رهن و اجاره آپارتمان در شیراز در سال ۱۴۰۲ به جدول زیر می‌رسیم:
| محله | متراژ (متر مربع) | قیمت رهن (تومان) | اجاره (تومان) |
|---|---|---|---|
| چمران | ۱۳۰ | ۸۵۰,۰۰۰,۰۰۰ | — |
| محراب | ۹۵ | ۳۰۰,۰۰۰,۰۰۰ | ۳,۰۰۰,۰۰۰ |
| جوادیه | ۱۱۰ | ۱۵۰,۰۰۰,۰۰۰ | ۴,۰۰۰,۰۰۰ |
| احمدی | ۷۰ | ۱۵۰,۰۰۰,۰۰۰ | ۴,۰۰۰,۰۰۰ |
متوسط درآمد سالانه یک خانوار در استان فارس در سال ۱۴۰۲ برابر با ۲۸۱ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان و درآمد ماهیانه برابر با ۲۳ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان بوده است. این استان از لحاظ متوسط درآمد خانوار، در رتبه سوم کشور قرار دارد.
در رابطه با همین موضوع بخوانید:
هزینه مسکن در استان البرز
در استان البرز نیز درصد هزینه مسکن نسبت به کل هزینه خانوار برابر با ۴۴.۷ درصد اعلام شده است؛ عددی که باز هم بالاتر از متوسط کشوری است و این استان را در رتبه سوم بیشترین درصد هزینه مسکن در کشور قرار می‌دهد.
با نگاهی به آگهی‌های رهن و اجاره در برخی مناطق شهر کرج در سال 1404، اطلاعات زیر به دست آمده است:
| محله | متراژ (متر مربع) | قیمت رهن (تومان) | اجاره (تومان) |
|---|---|---|---|
| باغستان | ۸۸ | — | ۴۰۰,۰۰۰,۰۰۰ |
| حصارک | ۸۵ | — | ۲۵۰,۰۰۰,۰۰۰ |
| عظیمیه | ۱۴۰ | ۱۰۰,۰۰۰ | ۹۰۰,۰۰۰,۰۰۰ |
| احمدی | ۹۱ | — | ۴۶۰,۰۰۰,۰۰۰ |
در کنار این اطلاعات، باید گفت که متوسط درآمد خانوار در استان البرز در سال ۱۴۰۲ معادل ۲۸۳ میلیون و ۶۴۱ هزار تومان بوده که به‌طور ماهانه حدود ۲۳ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان درآمد به همراه دارد. این استان نیز از لحاظ درآمد خانوار، در رتبه دوم کشوری پس از تهران قرار دارد.
هزینه مسکن در استان اصفهان
استان اصفهان پس از البرز در رتبه چهارم بالاترین درصد هزینه مسکن در کشور قرار دارد. بر اساس آمار رسمی، ۳۸.۹ درصد از کل هزینه‌های خانوار در این استان صرف هزینه مسکن می‌شود که همچنان بالاتر از میانگین بسیاری از استان‌هاست.
برای بررسی دقیق‌تر وضعیت اجاره در این استان، نگاهی به چند نمونه از آگهی‌های سال 1404 در شهر اصفهان می‌اندازیم:
| محله | متراژ (متر مربع) | قیمت رهن (تومان) | اجاره (تومان) |
|---|---|---|---|
| مرداویج | ۲۰۰ | ۴,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ | ۳,۰۰۰,۰۰۰ |
| خانه اصفهان | ۹۰ | ۳۶۰,۰۰۰,۰۰۰ | — |
| شهریار | ۱۰۰ | ۴۰۰,۰۰۰,۰۰۰ | ۵,۰۰۰,۰۰۰ |
| روشن‌دشت | ۷۵ | ۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰ | ۷,۰۰۰,۰۰۰ |
در این استان متوسط درآمد سالانه خانوار ۲۵۸ میلیون و ۵۲۸ هزار تومان و به‌صورت ماهانه ۲۱ میلیون و ۵۴۴ هزار تومان بوده است. بر همین اساس، استان اصفهان در رتبه هفتم از نظر درآمد خانوار در کشور قرار دارد. با توجه به این نسبت درآمد به هزینه، می‌توان گفت که درصد هزینه مسکن در اصفهان فشار اقتصادی قابل توجهی به خانواده‌ها وارد می‌کند.
هزینه مسکن در استان خراسان رضوی
در استان خراسان رضوی نیز بخش قابل توجهی از هزینه‌های خانوار صرف تامین مسکن می‌شود. درصد هزینه های خرید مسکن در این استان معادل ۳۶.۵ درصد است. این عدد خراسان رضوی را در رتبه ششم استان‌های پرهزینه از نظر مسکن نسبت به درآمد خانوار قرار می‌دهد.
برای درک بهتر این وضعیت، چند آگهی مربوط به مناطق مختلف شهر مشهد در سال ۱۴۰۲ آورده شده است:
| محله | متراژ (متر مربع) | قیمت رهن (تومان) | اجاره (تومان) |
|---|---|---|---|
| الهیه | ۱۰۵ | ۲۰۰,۰۰۰,۰۰۰ | ۱۰,۰۰۰,۰۰۰ |
| طبرسی | ۶۰ | ۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰ | ۱,۰۰۰,۰۰۰ |
| رسالت | ۸۰ | ۵۰,۰۰۰,۰۰۰ | ۱,۵۰۰,۰۰۰ |
| مفتح | ۸۰ | ۲۰۰,۰۰۰,۰۰۰ | ۶,۰۰۰,۰۰۰ |
متوسط درآمد خانوار در استان خراسان رضوی در سال 1404 ، برابر با ۱۹۴ میلیون و ۳۱۷ هزار تومان در سال یا ۱۶ میلیون و ۱۹۳ هزار تومان در ماه بوده است. این رقم استان را در رتبه بیست و یکم از نظر درآمد خانوار قرار می‌دهد. بنابراین، با توجه به درآمد نسبتاً پایین و درصد هزینه مسکن بالا، بسیاری از خانوارهای این استان با چالش‌های جدی در تامین مسکن مواجه‌اند.
هزینه مسکن در استان آذربایجان شرقی
در استان آذربایجان شرقی، درصد هزینه مسکن برابر با ۲۳.۸ درصد از کل هزینه‌های خانوار است که این استان را در رتبه دهم کشور از نظر میزان سهم هزینه مسکن پس از زنجان قرار داده است. اگرچه درصد هزینه مسکن در این استان نسبت به اصفهان و خراسان رضوی پایین‌تر است، اما همچنان بخش قابل توجهی از درآمد خانوارها را شامل می‌شود.
در ادامه، نمونه‌هایی از آگهی‌های رهن و اجاره در تبریز (مرکز استان) در سال 1404 ارائه شده است:
| محله | متراژ (متر مربع) | قیمت رهن (تومان) | اجاره (تومان) |
|---|---|---|---|
| زعفرانیه | ۸۰ | ۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰ | — |
| قطران | ۹۰ | ۳۰۰,۰۰۰,۰۰۰ | ۱,۵۰۰,۰۰۰ |
| اندیشه | ۱۰۰ | ۱۵۰,۰۰۰,۰۰۰ | ۳,۰۰۰,۰۰۰ |
| ائل‌گلی | ۱۲۰ | ۳۰۰,۰۰۰,۰۰۰ | ۲,۰۰۰,۰۰۰ |
متوسط درآمد سالانه خانوار در آذربایجان شرقی در سال ۱۴۰۲، برابر با ۲۲۱ میلیون و ۷۶۲ هزار تومان بوده که معادل ۱۸ میلیون و ۴۸۰ هزار تومان در ماه است. این استان در رتبه چهاردهم کشور از نظر متوسط درآمد خانوار قرار دارد. با این وجود، با توجه به درصد هزینه مسکن، می‌توان نتیجه گرفت که وضعیت مسکن همچنان برای بسیاری از خانوارها چالش‌برانگیز است.
در رابطه با همین موضوع بخوانید:
هزینه مسکن در استان خوزستان
در استان خوزستان، درصد هزینه مسکن ۲۵.۸ درصد از کل هزینه‌های خانوار شهری را تشکیل می‌دهد. این مقدار باعث شده است که استان خوزستان در رتبه بیست و چهارم از نظر میزان درصد هزینه مسکن قرار گیرد، که نسبت به بسیاری از استان‌ها شرایط مناسب‌تری را نشان می‌دهد.
با این حال، در جدول زیر نمونه‌هایی از قیمت‌های رهن و اجاره در شهر اهواز در سال 1404 ارائه شده است:
| محله | متراژ (متر مربع) | قیمت رهن (تومان) | اجاره (تومان) |
|---|---|---|---|
| گلستان | ۵۰ | ۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰ | ۱,۰۰۰,۰۰۰ |
| رستگاری | ۶۰ | ۲۰۰,۰۰۰,۰۰۰ | — |
| کیانپارس | ۷۵ | ۸۰۰,۰۰۰,۰۰۰ | ۳,۰۰۰,۰۰۰ |
| زرنگان | ۸۰ | ۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰ | ۱,۷۰۰,۰۰۰ |
درآمد متوسط خانوار در استان خوزستان در سال ۱۴۰۲ برابر با ۲۳۷ میلیون و ۹۵۵ هزار تومان بوده که ماهیانه به ۱۹ میلیون و ۸۲۹ هزار تومان می‌رسد. این استان از نظر متوسط درآمد خانوار شهری در رتبه دهم کشور قرار دارد، اما از لحاظ کلی در رده پانزدهم درآمد خانوار استان‌ها جای گرفته است. با توجه به این شرایط، اگرچه درصد هزینه مسکن در خوزستان نسبت به درآمد پایین‌تر است، اما در برخی مناطق شهری مانند کیانپارس قیمت‌ها همچنان بالاست.
عوامل مؤثر بر درصد هزینه مسکن از هزینه کل خانوار شهری
درصد هزینه مسکن در سبد هزینه‌ای خانوارهای شهری به‌طور قابل توجهی از شهری به شهر دیگر متفاوت است. این تفاوت به دلایل متعددی شکل می‌گیرد که در ادامه به مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار اشاره می‌کنیم:
۱. تفاوت در سطح درآمد و قدرت خرید
در شهرهایی مانند تهران که سطح درآمد خانوار بالاتر است، افراد می‌توانند برای سکونت در مناطق گران‌تر هزینه کنند، بنابراین درصد هزینه مسکن بالاتر می‌رود. در مقابل، در شهرهای با درآمد پایین‌تر، سایر نیازهای اساسی مثل خوراک، پوشاک و حمل‌ونقل بخش بیشتری از هزینه خانوار را تشکیل می‌دهد.
۲. قیمت زمین و ساختمان
در کلان‌شهرهایی با قیمت‌های بالای زمین و ملک، مانند اصفهان یا مشهد، مسکن به‌عنوان کالایی گران‌قیمت شناخته می‌شود و طبیعی است که سهم آن در هزینه‌های خانوار افزایش یابد. در شهرهای کوچک‌تر با قیمت‌های پایین‌تر، این سهم کاهش پیدا می‌کند.
۳. الگوی سکونت و نوع مالکیت
در شهرهایی که درصد بیشتری از مردم صاحب‌خانه‌اند، هزینه مربوط به اجاره وجود ندارد و فقط هزینه‌هایی مثل نگهداری یا تعمیرات مطرح است. اما در مناطقی با نرخ بالای اجاره‌نشینی، هزینه مسکن سهم قابل‌توجهی از درآمد خانوار را به خود اختصاص می‌دهد.
۴. هزینه‌های جانبی مسکن
علاوه بر اجاره یا قسط خرید، هزینه‌هایی مانند شارژ ماهیانه، قبوض خدماتی، هزینه آسانسور و نگهداری مشاعات در شهرهای بزرگ بسیار بیشتر از شهرهای کوچک است، که این موارد هم در افزایش سهم هزینه مسکن نقش دارند.
۵. دسترسی به امکانات شهری و تفاوت در تقاضا
در شهرهایی که خدمات شهری، حمل‌ونقل عمومی و امکانات آموزشی و درمانی در دسترس‌ترند، تقاضا برای مسکن بالاتر است. این افزایش تقاضا منجر به افزایش قیمت و در نتیجه افزایش درصد هزینه مسکن در این شهرها می‌شود.
۶. شرایط اجاره‌نشینی و سیاست‌های حمایتی دولت
اعطای وام ودیعه یا سیاست‌های حمایتی مسکن می‌تواند به کاهش بار مالی مسکن کمک کند. در مناطقی که چنین حمایت‌هایی وجود ندارد، خانوارها مجبور به پرداخت درصد بالاتری از درآمد خود برای مسکن هستند.
۷. مهاجرت و رشد جمعیت
افزایش جمعیت شهری و مهاجرت از شهرهای کوچک به کلان‌شهرها باعث بالا رفتن قیمت املاک و اجاره‌بها می‌شود. در نتیجه، در شهرهای مهاجرپذیر، سهم مسکن از کل هزینه خانوار بیشتر است.
جمع بندی
با توجه به تفاوت‌های گسترده در درآمد، قیمت ملک، نوع سکونت، هزینه‌های جانبی و سیاست‌های حمایتی، می‌توان گفت درصد هزینه مسکن به عنوان یکی از اصلی‌ترین شاخص‌های سنجش فشار اقتصادی بر خانوار، در مناطق مختلف کشور نوسان زیادی دارد. به بیان دیگر، درصد هزینه مسکن نه‌تنها تحت تأثیر شرایط اقتصادی خانوار است، بلکه از ساختار شهری، سطح توسعه و میزان تقاضا برای سکونت نیز تأثیر می‌پذیرد.
گروه املاک نگین گام به گام همراه شماست که دچار مشکل و بحران نشوید شما برای دریافت اطلاعات در زمینه حقوقی و ملکی یا خرید و فروش خانه و اجاره و رهن آپارتمان در منطقه یوسف آباد تهران میتوانید به سایت ما مراجعه بفرمایید یا با شماره گیری 92001900-021 از مشاوره های رایگان ما استفاده نمایید
